Hồ Xuân Hương

Bách khoa toàn thư ngỏ Wikipedia

Hồ Xuân Hương 胡春香
Chân dung phái đẹp sĩ Hồ Xuân Hương bên trên bìa sách Giai nhân di mặc của học tập fake Nguyễn Hữu Tiến, 1916.
Sinh	10 mon 7, 1772 Hương Quỳnh Đôi, thị xã Quỳnh Lưu, trấn Nghệ An, xứ Bắc Hà, Đại Việt
Mất	3 mon 2, 1822 (49 tuổi) Thăng Long, nội trấn Bắc Thành, Việt Nam
Nghề nghiệp	Hoa nương, thi đua sĩ
Quốc tịch	An Nam
Dân tộc	Việt
Giai đoạn sáng sủa tác	Cổ điển
Thể loại	Hán Nôm
Phối ngẫu	Nguyễn Bình Kình Phạm Viết Ngạn

Hồ Xuân Hương (chữ Hán: 胡春香,1772 - 1822) là 1 thi đua sĩ sinh sống ở quá trình thời điểm cuối thế kỷ XVIII và thời điểm đầu thế kỷ XIX, tuy nhiên lúc này vẫn khiến cho nhiều học tập fake giành giật cãi ^[1]. Năm 2021, bà nằm trong Nguyễn Đình Chiểu là nhị thi sĩ của nước Việt Nam được UNESCO vinh danh là "danh nhân văn hóa truyền thống thế giới"^[2] cùng theo với kỷ niệm năm sinh/năm rơi rụng. Di tác của bà trọn vẹn là thơ và phần lớn đều được ghi chép bằng văn bản Nôm. Bà được thi sĩ văn minh Xuân Diệu ca tụng là Bà chúa thơ Nôm.^[3] Hầu không còn thi đua ca Hồ Xuân Hương theo gót loại chảy cộng đồng đang được bay được những ý niệm sáng sủa tác cố hữu vốn liếng tôn vinh niêm luật nghiêm ngặt nhằm thể hiện được khẩu ca của thời đại bản thân, có tương đối nhiều người nhận định rằng rực rỡ của thơ bà là "thanh thanh tục tục".^[4]^[5]

Lịch sử[sửa | sửa mã nguồn]

Không với bất kể tư liệu cổ xưa nào là chép về lai lịch và hành trạng của Hồ Xuân Hương, bà chỉ thực sự được hậu thế nghe biết qua quýt sách Giai nhân di mặc (佳人遺墨) của học tập fake Đông Châu Nguyễn Hữu Tiến, ấn hành bên trên thủ đô hà nội năm 1916^[6]. Cũng vì như thế cớ cơ, việc với hay là không một hero thương hiệu Hồ Xuân Hương hiện tại còn là một thắc mắc ngỏ.

Gia thế[sửa | sửa mã nguồn]

Học giới nhất quán rằng Hồ Xuân Hương sinh vô năm 1772, theo gót học tập fake John Balaban thì bà được sinh đi ra ở phường Khán Xuân^[7] (nay nằm trong địa phận Bách Thảo viên Hà Nội). Cứ theo gót Giai nhân di mặc^[8], Hồ Xuân Hương là ái phái đẹp của Sinh loại Hồ Phi Diễn^[9]^[10] (胡丕演, 1704 – 1786), người hương thơm Quỳnh Đôi, thị xã Quỳnh Lưu, trấn Nghệ An. Còn theo gót học tập fake Trần Thanh Mại^[11], thân thiện phụ của Hồ Xuân Hương là ông Hồ Sĩ Danh^[10] (胡士名, 1706 – 1783) cũng người Quỳnh Đôi, Hồ Sĩ Danh là anh nằm trong phụ vương không giống u của Kinh Dương hầu Hồ Sĩ Đống (胡士棟, 1739 – 1785). Thân khuôn mẫu của Hồ Xuân Hương là bà lẽ thương hiệu Hà Thị^[7] (何氏, ? – 1814) người trấn Thành Phố Hải Dương. Học fake Phạm Trọng Chánh nhờ vào tục xướng danh cổ xưa và câu tựa Phi mai xuân sắc nhất kinh thành (丕梅春色一京成) của Tốn Phong Phan Huy Huân nhằm khẳng định: Hồ Phi Mai (胡丕梅) là vẹn toàn danh, Xuân Hương (春香) là biểu tự động và Cổ Nguyệt Đường (古月堂) là cây bút hiệu^[12].

Trong thế cuộc xoay vần ăm ắp nhiễu nhương thời điểm cuối thế kỷ XVIII, Hồ Xuân Hương vẫn thừa hưởng trong năm mon thơ ấu êm đềm đềm ở một dinh cơ thự rộng lớn thương hiệu Cổ Nguyệt đường^[12] ven hồ nước Tây, bấy giờ là vùng phồn vinh đô hội số 1 xứ Đàng Ngoài^[1]. Sau Khi mãn tang phụ vương, u bà tái ngắt thơm với những người không giống. Dù không nhiều cần buộc ràng vô gia giáo nghiêm nghị xung khắc như từng phái đẹp lưu nằm trong thời, Hồ Xuân Hương vẫn quy tụ được tư hóa học lanh lợi và hiếu học^[10].

Lưu lạc và qua quýt đời[sửa | sửa mã nguồn]

Hồ Xuân Hương cũng rất được cưới gả kể từ rất rất sớm như từng con cháu thoa anh thế phiệt bấy giờ, tuy nhiên dẫu qua quýt nhị chuyến đò đều ko thỏa mãn. Ban sơ, bà làm bé của một hào phú với tên hiệu Tổng Cóc. Tuy đơn thuần cai binh tuy nhiên Tổng Cóc vốn liếng nằm trong loại dõi văn nhân, ông rất rất chuộng ca dìm và mến luôn luôn cái tài thực hiện thơ của những người phu nhân lẽ. Để chiều lòng bà, Tổng Cóc đang được đựng một thủy tạ rất rộng cho tới Hồ Xuân Hương ở, một vừa hai phải tách phiền lụy với phu nhân cả một vừa hai phải thỏa thưởng thơ phú. Chung sinh sống với Tổng Cóc được một thời hạn khá lâu thì Hồ Xuân Hương dứt áo đi ra cút với một chiếc bầu. Có thuyết nhận định rằng, bà loại bỏ sau thời điểm Tổng Cóc đang được đột ngột kể từ trần; tuy nhiên cũng có thể có thuyết nhận định rằng bà ko Chịu được tai tiếng dị nghị của phu nhân con cái Tổng Cóc và người làng; lại sở hữu thuyết thưa phiên bản tính phóng đãng khiến cho Hồ Xuân Hương khó khăn ngồi yên tĩnh một vị trí, bà trốn cút nằm trong tình quân là Phạm Viết Ngạn^[13].

Vào ngày Hồ Xuân Hương trở dạ, Tổng Cóc cho tới yêu sách đón con cái về, tuy nhiên người thân bọn họ Phạm thưa lại là đứa bé nhỏ đang được rơi rụng Khi một vừa hai phải lọt lòng^[13]. Trong thơm sự chuyến này, Hồ Xuân Hương làm bé của Tú tài Phạm Viết Ngạn, bấy giờ bên trên nhiệm tri phủ Vĩnh Tường. Nhưng duyên phận chỉ được 27 mon thì ông phủ Vĩnh Tường tạ thế^[6].

Có nhiều thuyết về quãng đời tiếp sau đó của Hồ Xuân Hương, như việc bà cưới tăng vài ba người ông chồng nữa, việc bà căn vặn mượn chi phí thi đua hữu nhằm ngỏ sản phẩm buôn bán giấy tờ cây bút mực, hoặc giai thoại về những côn trùng tình trăng hoa và văn vẻ, tuy nhiên cường độ khả tín không được xác lập rõ rệt ràng^[6].

Xem thêm: hoa nở là đẹp rồi tại sao nhất thiết phải biết nó thuộc về ai

Hồ Xuân Hương được nghĩ rằng rơi rụng vô năm 1822^[10]. Trong cuốn sách: “Họ Hồ vô xã hội dân tộc bản địa Việt Nam” của ông Hồ Sỹ phẳng (nguyên Viện trưởng Viện Quan hệ quốc tế, nằm trong Viện Nghiên cứu giúp mái ấm nghĩa Mác – Lênin và tư tưởng Hồ Chí Minh) đang được dày công phân tích và xác minh những mái ấm phân tích thiên về thuyết mộ phái đẹp sĩ Hồ Xuân Hương nằm ở vị trí nghĩa trang ven hồ nước Tây. Mộ bà trước đó được xây vuông, đặt tại ven nghĩa trang Đồng Táo. Trải qua quýt loại thời hạn phát triển thành thiên khu đất bồi che tở, sông nước hồ nước Tây càng ngày càng to lớn, từng chuyến kết cấu địa tầng thay cho thay đổi bởi ĐK đương nhiên và nghĩa trang Đồng Táo bị chìm xuống lòng hồ nước nằm trong một vài nghĩa trang không giống.

Ngày 16 mon 3 năm 2003, Ông Vũ Hồ Luân (nhà phân tích thủ đô hà nội cũng chính là con cái con cháu dòng tộc Hồ) gặp gỡ ông Hồ Sỹ phẳng, kết phù hợp với mái ấm phân tích sử dòng tộc Hồ nước Việt Nam, Hồ chống Hiền (Trưởng Ban Sử, Trưởng ban Liên lạc dòng tộc Hồ bên trên Việt Nam) cùng theo với hậu duệ của tộc Hồ đang được thao tác làm việc và sinh sinh sống ở thủ đô hà nội đang được tập kết đi ra một group 8 người, vô cơ với tứ người bọn họ Hồ nằm trong Trung chi II ở Quỳnh Đôi, là hậu duệ đời loại sáu của Hồ Xuân Hương nhằm đi tìm kiếm mộ bà ở Hồ Tây tuy nhiên không tồn tại thành phẩm. Cho đến giờ, mộ bà đang được nằm ở vị trí đâu trong thâm tâm hồ nước vẫn chính là vệt căn vặn cho tới hậu thế.^[14]

Tình duyên[sửa | sửa mã nguồn]

Tổng Cóc vốn liếng là tên hiệu tuy nhiên người quen thuộc biết đặt điều cho tới Chánh tổng Nguyễn Bình Kình, tự động Công Hòa. Nguyên quán của ông ở làng mạc Gáp, xã Tứ (nay nằm trong thị xã Lâm Thao, tỉnh Phú Thọ). Ông là con cháu của quan liêu nghè Nguyễn Quang Thành, phiên bản thân thiện cũng một chuyến cút thi đua Hương tuy nhiên ko đỗ đạt. Sau Tổng Cóc đăng trình, lên tới chức cai cơ nên thông thường được gọi là Đội Kình^[15]. Kết ngược của thơm sự này được cho tới là 1 đứa trẻ em vắn số^[13].

Còn theo gót Phạm gia tộc phả và Triệu tông phả, ông phủ Vĩnh Tường tức là Tú tài Phạm Viết Ngạn (khi thăng chức Đồng tri phủ Phân phủ Vĩnh Tường thì cải trở nên Viết Lập), thương hiệu cúng cơm trắng là Đại, tự động Thành Phủ. Nguyên quán của ông ở hương thơm Trà Lũ, xã Xuân Trung, phủ Xuân Trường, trấn Sơn Nam Hạ. Các tư liệu này cũng cho biết thêm, Hồ Xuân Hương sinh cho tới ông một người con cái thương hiệu Phạm Viết Thiệu^[16].

Ngoài đi ra, có tương đối nhiều giai thoại truyền miệng về lối sinh sống phong lưu của phái đẹp sĩ bọn họ Hồ, như việc bà là 1 hoa nương thanh sắc vẹn toàn, và những côn trùng tình mặt mày thơ rượu với Phạm Đình Hổ^[17], Phạm Thái, Nguyễn Du^[18], Phạm Quý Thích, Nguyễn Hầu, Trần Ngọc Quán^[19], Trần Quang Tĩnh^[20], Phan Huy Huân^[21], Mai Sơn Phủ^[22], Thạch Đình, Cự Đình, Thanh Liên...

Tác phẩm[sửa | sửa mã nguồn]

Sơ lược[sửa | sửa mã nguồn]

Văn phiên bản được trao diện cổ nhất với chép thơ Hồ Xuân Hương là Quốc văn tùng ký^[23] (國文話記) bởi Hải Châu Tử Nguyễn Văn San (阮文珊, 1808 – 1883) biên soạn năm Minh Mệnh loại 14 (1834), tuy nhiên chỉ vài ba bài xích. Hầu không còn di tác của phái đẹp sĩ bọn họ Hồ được gom vô cuốn Xuân Hương thi đua tập^[24] (春香詩集), Phúc Văn Đường tàng phiên bản ấn hành bên trên thủ đô hà nội năm 1930. Trong sách có tầm khoảng 60 bài xích tuy nhiên lộn cả thơ của tương đối nhiều người sáng tác không giống, ni ko truy vẹn toàn được toàn bộ. Tuy nhiên, văn phiên bản xứng đáng quý nhất là Lưu hương thơm ký^[25] (琉香記) với bài xích tựa của Phan Huy Huân, được học tập fake Trần Thanh Mại vạc loài kiến và công tía bên trên thi đua đàn vô năm 1964. Trước cơ ko lâu, năm 1962, đang được với học tập fake Trần Văn Giáp đăng bên trên báo Văn Nghệ (Hà Nội) 5 thi đua phẩm chữ Hán được nghĩ rằng của Hồ Xuân Hương. Nhưng mãi cho tới năm 1984, học tập fake Hoàng Xuân Hãn mới mẻ dịch nghĩa và đăng bên trên luyện san Khoa Học Xã Hội (Paris), lại đặt điều đầu đề theo thứ tự là Độ hoa phong, Hải ốc trù, Nhãn phóng thanh, Trạo ca thanh, Thủy vân hương^[3].

Thơ Hồ Xuân Hương luôn luôn được trình diễn theo gót phong thái thất ngôn chén bát cú hoặc thất ngôn tứ tuyệt, văn pháp được đánh giá và nhận định là điêu luyện tuy nhiên phần chữ Nôm nhiều phần rực rỡ rộng lớn chữ Hán^[1]^[4]^[26]. Ý tưởng vô thơ cũng tương đối táo tợn, cho dù là vấn đề kiêng kị so với lễ giáo đương thời^[26]. Cho nên, Hồ Xuân Hương được coi như hiện tượng lạ lý thú của loại thi đua ca cổ xưa nước Việt Nam Khi tích rất rất thể hiện tầm nhìn trái chiều với truyền thống lâu đời đạo đức nghề nghiệp, tuy nhiên ko vì vậy tuy nhiên tự động trở thành suy đồi^[6]^[27]^[28]. Tựu trung, những di tác phần nào là được chấp nhận hậu thế thấy tình hình tang thương ở thời đại bà sinh sống và cả quy trình mục rữa của tương đối nhiều cách thức cũ^[6]^[10].

“

Tập thơ "Lưu hương thơm ký" đem cây bút danh của phái đẹp sĩ bởi ông Trần Thanh Mại vạc hiện tại vô năm 1964 bao gồm 24 bài xích thơ chữ Hán và 28 bài xích thơ Nôm. Với một nghệ thuật và thẩm mỹ điêu luyện, thi sĩ ghi chép về tâm sự và những côn trùng tình của tớ với những người dân chúng ta trai. Đọc kỹ người tao thấy với cùng 1 khoảng cách khá xa thẳm thân thiện luyện thơ Nôm của Xuân Hương và "Lưu hương thơm ký", đa số là về phong thái biểu thị. Trong "Lưu hương thơm ký" với tất cả thơ chữ Hán lộn thơ chữ Nôm. Riêng phần thơ chữ Nôm vô "Lưu hương thơm ký" nếu như đối chiếu với thơ lâu ni được xem như là của Xuân Hương thì nhị mặt mày vẫn đang còn sự không giống nhau. Thơ cữ Nôm vô "Lưu hương thơm ký" với thật nhiều kể từ Hán Việt, giọng thư lại hiền lành lành lặn chứ không hề khía cạnh, gân guốc như ở "Xuân Hương thi đua tập". Vì nguyên nhân bên trên, nhằm bảo vệ tính khoa học tập, những mái ấm phân tích đa số chỉ tạm dừng ở luyện thơ Nôm còn "Lưu hương thơm ký" được xem như là một luyện thơ nhằm tìm hiểu thêm.

”

— Trích giáo trình văn học tập của Đại học tập Cần Thơ^[29]

Các tác phẩm^[30][sửa | sửa mã nguồn]

Thơ chữ Hán[sửa | sửa mã nguồn]

Độ Hoa Phong
Hải ốc trù

Thơ chữ Nôm[sửa | sửa mã nguồn]

Bánh trôi nước
Bỡn bà bác sĩ khóc chồng
Cái kiếp tu hành
Cái nợ ông chồng con
Cái quạt
Chùa Quán Sứ
Chợ Trời Chùa Thầy
Cảnh miếu ban đêm
Cảnh thu
Dệt cửu
Dỗ người thanh nữ khóc chồng
Đá Ông Chồng Bà Chồng
Đài Khán Xuân
Đánh cờ
Đánh đu
Đèo Ba Dội
Đền Sầm Nghi Đống
Đồng chi phí hoẻn
Động Hương Tích
Giếng thơi
Hang Cắc Cớ
Hang Thánh Hoá
Hỏi trăng 1
Hỏi trăng 2
Khóc ông phủ Vĩnh Tường
Khóc Tổng Cóc
Không ông chồng tuy nhiên chửa
Kẽm Trống
Làm lẽ
Lũ ngẩn ngơ
Mời trầu
Nhớ người cũ
Ốc nhồi
Phường lòi tói
Quán Khánh
Quan thị
Quả mít
Sư bị ong châm
Sư hổ mang
Tát nước
Thiếu phái đẹp ngủ ngày
Tranh tố nữ
Trăng thu
Trống thủng
Tự tình I
Tự tình II
Tự tình III
Vịnh cái quạt I
Vịnh cái quạt II
Cúc
Mai

Chùm thơ chữ nôm xướng họa nằm trong Chiêu Hổ[sửa | sửa mã nguồn]

Cặp xướng họa I
Cặp xướng họa II
Cặp xướng họa III

Tác phẩm nói đến việc bà[sửa | sửa mã nguồn]

Hồ Xuân Hương của Bích Khê
Hồ Xuân Hương của Xuân Hoàng

Ảnh hưởng[sửa | sửa mã nguồn]

Nét phóng túng và tàng ẩn vô thơ na ná hành trạng của Hồ Xuân Hương luôn luôn làm cho mối cung cấp hứng thú vô vàn cho tới hậu thế.

Nghệ thuật[sửa | sửa mã nguồn]

Truyện cộc Chút thông thoáng Xuân Hương (Nguyễn Huy Thiệp).
Âm nhạc "Bánh Trôi Nước" (2017), phổ nhạc vày nhạc sĩ Hồ Hoài Anh và Dương Đại Dương (Triple D), thể hiện tại vày ca sĩ Hoàng Thùy Linh vô công tác Hòa âm Ánh sáng sủa (mùa 2).
Chèo Hồ Xuân Hương (1988), Thùy Linh và Bùi Đức Hạnh biên soạn, Bùi Đắc Sừ đạo thao diễn.
Loạt họa phẩm Minh họa thơ Hồ Xuân Hương^[31] (Bùi Xuân Phái), họa phẩm Thi sĩ Hồ Xuân Hương^[32] (Phùng Di Thuần).
Tiểu thuyết "Tình sử Hồ Xuân Hương" (Bùi Bội Tỉnh).

Giáo dục[sửa | sửa mã nguồn]

Trong học tập lối, nhị bài xích Bánh trôi nước và Tự tình II được đi vào sách giáo khoa Trung học tập hạ tầng (Lớp 7, luyện 1) và Trung học tập phổ thông (Lớp 10, luyện 1 nằm trong cuốn sách giáo khoa Cánh Diều xuất phiên bản trọn vẹn mới mẻ vô năm học tập 2022-2023 ) và (Lớp 11, luyện 1 nằm trong cuốn sách giáo khoa cũ).

Tại những ngôi trường Đại học tập rộng lớn vô toàn nước như Đại học tập Sư phạm TP.HCM, Đại học tập Sư phạm thủ đô hà nội,... SV chuyên nghiệp ngành Văn học tập nước Việt Nam được học tập cỗ môn Thơ Nôm Hồ Xuân Hương.

Xem thêm: lệnh phi là ai

Vinh danh[sửa | sửa mã nguồn]

Phố Hồ Xuân Hương, quận Hai Bà Trưng, thủ đô hà nội.
Đường Hồ Xuân Hương, Q.3, Thành phố Xì Gòn.
Phố Hồ Xuân Hương, Quận Hồng Bàng, TP. Hải Phòng. Lưu trữ 2019-12-16 bên trên Wayback Machine
Đường Hồ Xuân Hương, Thành phố Vinh, tỉnh Nghệ An.
Đường Hồ Xuân Hương, Sầm Sơn, tỉnh Thanh Hóa.
Hồ Xuân Hương, Đà Lạt
Đường Hồ Xuân Hương, quần thể 1, phường Rạch Sỏi, thành phố Hồ Chí Minh Rạch Giá, tỉnh Kiên Giang.
Ngày 23/11/2021, bên trên Paris, Đại hội đồng UNESCO chuyến loại 41 đang được trải qua vô list “Danh nhân văn hóa truyền thống và sự khiếu nại lịch sử hào hùng niên khóa 2022 – 2023” nhằm UNESCO với mọi nước vinh danh và nhập cuộc kỷ niệm năm sinh/năm rơi rụng của những hero lịch sử hào hùng được thừa nhận. Hồ sơ kỷ niệm 200 năm ngày sinh của danh nhân Nguyễn Đình Chiểu và kỷ niệm 250 năm ngày sinh, 200 năm ngày rơi rụng của phái đẹp sĩ Hồ Xuân Hương được trải qua cùng theo với 58 làm hồ sơ không giống của những nước chúng ta.

Xem thêm[sửa | sửa mã nguồn]

Phạm Đình Hổ
Phạm Thái
Nguyễn Du
Phạm Quý Thích
Đoàn Thị Điểm
Nguyễn Thị Hinh
Hoa nương

Tham khảo[sửa | sửa mã nguồn]

^ ^a ^b ^c Vietnam Past and Present: the North của người sáng tác Andrew Forbes và David Henley, xuất phiên bản vày Cognoscenti Books: ISBN 9781300568070.
^ “UNESCO tôn vinh Danh nhân văn hóa truyền thống Hồ Xuân Hương và Nguyễn Đình Chiểu”. bvhttdl.gov.vn. Truy cập ngày 31 mon một năm 2022.
^ ^a ^b "陳竹灕《胡春香漢喃詩及其女性意識研究》" (喃字詩女王), dự án công trình phân tích của Đại học tập Quốc gia Tôn Dật Tiên (Đài Loan).
^ ^a ^b Phim tư liệu Nhà thơ Hồ Xuân Hương chiếu bên trên kênh VTC10 (2012).
^ “Tục tuy nhiên ko vô thơ phái đẹp sĩ Hồ Xuân Hương”. Quân team quần chúng Online. Ngày 5 mon 10 năm 2019.
^ ^a ^b ^c ^d ^e Smith 2008, tr. 498
^ ^a ^b Balaban 2000, tr. 6
^ Giai nhân di mặc (1916) của người sáng tác Nguyễn Hữu Tiến, xuất phiên bản bên trên thủ đô hà nội vày Nhà xuất phiên bản Đông Kinh ấn quán.
^ Lại với thuyết nghĩ rằng Hồ Phi Huấn (胡丕訓).
^ ^a ^b ^c ^d ^e Taylor 2013, tr. 406
^ Tạp chí Văn Học số 10, phát triển năm 1964
^ ^a ^b "Đi mò mẫm Cổ Nguyệt lối và côn trùng tình Hồ Xuân Hương - Nguyễn Du"
^ ^a ^b ^c Sự thiệt về bài xích thơ "Khóc Tổng Cóc"
^ “Hành trình mò mẫm mộ "bà chúa thơ Nôm" Hồ Xuân Hương”.
^ Truyện chưa chắc chắn về ông Tổng Cóc và côn trùng tình với phái đẹp sĩ Hồ Xuân Hương
^ Tri phủ Vĩnh Tường và hero Chiêu Hổ là ai ?
^ Hình bóng Hồ Xuân Hương qua quýt thơ Phạm Đình Hổ
^ Ngôn tinh nghịch ngữ túy (7): Ai cần thiết chữ Hán - Nguyễn Du và một Hồ Xuân Hương 1 2 3 4
^ Hồ Xuân Hương và quan liêu Hiệp trấn Sơn Nam Thượng Trần Ngọc Quán
^ Mối tình Hồ Xuân Hương và Hiệp trấn Sơn Nam Hạ Trần Quang Tĩnh
^ Hồ Xuân Hương và Tốn Phong, người tình si
^ Mối tình Hồ Xuân Hương và Mai Sơn Phủ qua quýt "Lưu hương thơm ký"
^ “Bài dẫn vô sách Quốc văn tùng ký của Nguyễn Văn San”. Lưu trữ phiên bản gốc ngày 11 mon 7 năm 2016. Truy cập ngày 11 mon 7 năm 2016.
^ 春香詩集
^ Thơ nôm Hồ Xuân Hương, Kiều Thu Hoạch, Nhà xuất phiên bản Văn Học, 1 mon 10 trong năm 2007.
^ ^a ^b John Balaban (2009). "About Ho Xuan Huong", American Poetry Review, mon Chín/Mười năm 2000, cỗ 29, số 5.
^ Dutton, Werner & Whitmore 2012, tr. 305
^ Nguyen 2008, tr. 241
^ Đọc Lưu hương thơm ký của Hồ Xuân Hương bởi GS Nguyễn Ngọc Bích phiên âm và chú thích
^ kỷ 18, 4236Q465259Hồ Xuân HươngHồ XuânHươngHồ Xuân Hươnglà thi sĩ Nôm có tiếng sinh sống vào thời gian cuối thế; Wikipedia, thời điểm đầu thế kỷ 19 Bà đang được nhằm lại nhiều bài xích thơ khác biệt với phong thái thơ một vừa hai phải thanh một vừa hai phải tục và được ca tụng là Bà chúa thơ Nôm Hồ Xuân Hương được xem như là một trong mỗi thi sĩ tiêu biểu vượt trội của văn học tập Việt Nam-Trích dẫn kể từ Hồ Xuân Hương của; Mở, Bách Khoa Toàn Thư. “Tác gia:Hồ Xuân Hương – Wikisource giờ đồng hồ Việt”. vi.wikisource.org. Truy cập ngày 7 mon 10 năm 2021.
^ Những bức họa đồ khỏa thân thiện của Bùi Xuân Phái
^ Tranh tô tao của Phùng Dzi Thuần

Smith, Bonnie (2008). The Oxford Encyclopedia of Women in World History. Đại học tập Oxford (Anh Quốc). ISBN 9780195148909.
Balaban, John (2000). Spring Essence: The Poetry of Hò̂ Xuân Hương. Copper Canyon Press. ISBN 9781556591488.
Taylor, K.W. (2013). A History of the Vietnamese. Đại học tập Cambridge (Anh Quốc). ISBN 9780521875868.
Dutton, George Edson; Werner, Jayne Susan; Whitmore, John K. (2012). Sources of Vietnamese Tradition. Đại học tập Columbia (New York, Hoa Kỳ). tr. 305-306. ISBN 9780231138635.
Nguyen, Tai Thu (2008). The History of Buddhism in Vietnam. CRVP. tr. 241-242. ISBN 9781565180987.
From Woodcuts lớn Bytes for a Vietnamese Poet; Preserving a Dying Ideographic Script Via Computer, for a Book, chỉnh sửa viên Sam Howe Verhovek của báo The Thành Phố New York Times (Hoa Kỳ) xuất phiên bản ngày 15 mon 3 năm 2001 bình thơ của Hồ Xuân Hương.